Τοποθέτηση στο Ανοιχτό Φόρουμ που διοργάνωσε ο ΣΕΒ τον Απρίλιο του 2008 με θέμα “ΜΜΕ: δεοντολογία, κέρδος και εξουσία”

Ξεκινώ με την παρατήρηση, ότι οι έλληνες σύμφωνα με όλες τις έρευνες είμαστε λαός πολύ αντιφατικός. Ψηφίζουμε πολιτικούς που δεν μας αρέσουν, καταναλώνουμε πανάκριβα προϊόντα, μιλάμε με τις ώρες στο κινητό και μετά διαμαρτυρόμαστε για την ακρίβεια και το λογαριασμό. Ακόμη, διαμαρτυρόμαστε για το χάλι των τηλεοπτικών προγραμμάτων και συγχρόνως δηλώνουμε στις έρευνες ότι παρακολουθούμε καθημερινά τέσσερεις με πέντε ώρες τηλεόραση, την οποία σιχαινόμαστε.

Πριν δούμε αν και κατά πόσο ευθύνονται τα Media για τη δαιμονοποίηση της επιχειρηματικότητας και ποία η ευθύνη της επιχειρηματικής κοινότητας, θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω τους πρωταγωνιστές.

Εν αρχή –όπως σε όλα τα πράγματα στη χώρα μας– είναι το κράτος! Το κράτος διαμορφώνει το πλαίσιο, τους κανόνες και φυσικά δεν έχει παίξει το ρόλο που πρέπει. Στο τηλεοπτικό και ραδιοφωνικό τοπίο της Ελλάδας, το πλαίσιο είναι ατελές, είναι άναρχο, καθώς υπάρχει πλήρης ανυπαρξία σοβαρών ρυθμίσεων. Και εάν στην έννοια του κράτους, της πολιτείας συμπεριλάβουμε και την απονομή της δικαιοσύνης, υπάρχει επίσης πλήρης ανυπαρξία αφού όποιος θίγεται από τα μέσα ενημέρωσης είναι απολύτως απροστάτευτος. Οι ποινές δεν αποθαρρύνουν. Το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο είναι ένα όργανο το οποίο αμφισβητείται από αυτούς που ελέγχει. Αν είναι δυνατόν! Οι ελεγχόμενοι να αμφισβητούν τους ελέγχοντες!

Δεύτερος πρωταγωνιστής είναι τα ίδια τα μέσα ενημέρωσης. Ξεκινάμε από τη λανθασμένη πεποίθηση ότι τα μέσα ενημέρωσης είναι για να υπηρετούν τους πολίτες και την αλήθεια. Λάθος! Τα μέσα ενημέρωσης είναι επιχειρήσεις που υπηρετούν τα συμφέροντα των μετόχων τους.

Ακόμη, θεωρούμε ότι τα μέσα ενημέρωσης έχουν κοινωνικό ρόλο. Γιατί να έχουν; Λάθος και αυτό! Θα μπορούσαν ίσως, αλλά εδώ δεν μιλάμε στο πλαίσιο της ηθικής. Μιλάμε στο πλαίσιο της πραγματικότητας. Και στο πλαίσιο της πραγματικότητας δεν είναι δουλειά των μέσων ενημέρωσης ούτε να προβάλουν θετικά πρότυπα, ούτε να διαπαιδαγωγούν. Είναι να εξυπηρετούν τα συμφέροντα των μετόχων τους, να είναι υγιείς και καλές επιχειρήσεις.

Τρίτος πρωταγωνιστής, ο πιο εμφανής, είναι οι δημοσιογράφοι. Ξέρετε τα γνωστά συνθήματα τα οποία κυκλοφορούν για τους δημοσιογράφους, τα οποία δεν συμμερίζομαι. Όμως, θα πρέπει να ξέρουμε ποιοι είναι οι δημοσιογράφοι στην Ελλάδα. Είναι προφανές ότι δεν μπορεί κάποιος να παριστάνει τον τιμητή, να κάνει τον ηθικοδιδάσκαλο από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο στο οποίο εργάζεται και συγχρόνως να παρέχει φανερά ή άτυπα υπηρεσίες γραφείου τύπου ή consulting σε μεγαλοεπιχειρηματίες ή να καθυβρίζει τους ανταγωνιστές των επιχειρηματιών για τους οποίους δουλεύει.

Για τους δημοσιογράφους επίσης θα θέσω μία διάσταση η οποία είναι τεχνική μεν, αλλά ουσιαστική. Μιλήσαμε σήμερα –και πολύ χαρακτηριστικά το είπε ο κ. Τσούκας– για τη διαμεσολάβηση στην ενημέρωση. Αυτό σημαίνει ότι ο δημοσιογράφος απ’ τη φύση του βλέπει την ενημέρωση μέσα από δύο φίλτρα. Το πρώτο φίλτρο είναι τα προσωπικά του πιστεύω, η ιδεολογία και οι εμπειρίες του καθώς και το σύστημα αξιών το οποίο έχει ως πρόσωπο. Το δεύτερο είναι η “γραμμή” του εργοδότη του και οι θέσεις (και τα συμφέροντα) που έχει ο ιδιοκτήτης του κάθε μέσου απέναντι στο κράτος, τους πολιτικούς και τα κόμματα, τις διάφορες επιχειρήσεις, οργανισμούς, ιδέες, πράγματα, πρόσωπα κλπ.

Ας μην κρυβόμαστε. Να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Η Ελλάδα είναι μία χώρα αριστερή. Η «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» δημοσίευσε αμέσως μετά τις γιορτές, στις αρχές του 2008, μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα –η οποία για μένα υπήρξε πραγματικό σοκ και με στενοχώρησε– για το ποιες είναι οι γενικές αντιλήψεις των πολιτών από το 1974 μέχρι σήμερα.

Θεωρούν μία από τις καλύτερες πλευρές της πιο πετυχημένης περιόδου της οικονομικής πολιτικής και της πολιτικής γενικότερα στην Ελλάδα, την περίοδο 1981-1985, την πρώτη διακυβέρνηση δηλαδή του Ανδρέα Παπανδρέου, όπου το ΠΑΣΟΚ πυροβόλησε χίλιες φορές την επιχειρηματικότητα. Κρατικοποίησε επιχειρήσεις. Δημιούργησε προβληματικές κλπ. Δεν τις έσωσε… Τις φόρτωσε με χρέη και διορισμούς αργόμισθων, με αποτέλεσμα να πάρει πάνω από δέκα-δώδεκα χρόνια να απαλλαγούμε από τις προβληματικές επιχειρήσεις. Έχουμε ακόμα την Ολυμπιακή, την οποία την πληρώνει ο ελληνικός λαός και θα την πληρώνει απ’ ότι φαίνεται για πολύ καιρό. Μεγαλύτερα πλήγματα από αυτά τα οποία υπέστη σε επίπεδο εικόνας και ουσίας η επιχειρηματικότητα στη δεκαετία του ’80 δεν νομίζω ότι θα επαναληφθούν.

Άρα και σήμερα, έχουμε ένα λαό που στην πλειοψηφία του έχει αριστερή λογική, που απεχθάνεται την έννοια –ή αν δεν απεχθάνεται, απλώς ανέχεται– την έννοια της ελεύθερης οικονομίας, την έννοια του ανταγωνισμού, την έννοια του κέρδους.

Γι΄ αυτό θα ακούσετε συχνά να χρησιμοποιείται με αρνητική διάθεση η έκφραση ότι οι επιχειρήσεις κερδοσκοπούν, δηλαδή έχουν ως σκοπό το κέρδος. Ναι, είναι φυσικό, αυτονόητο και απολύτως θεμιτό οι επιχειρήσεις να έχουν ως σκοπό το κέρδος. Κακό είναι να αισχροκερδούν οι επιχειρήσεις, δηλαδή να βγάζουν άνομο ή παράνομο κέρδος, κέρδος το οποίο δεν δικαιούνται.

Σημαντικοί πρωταγωνιστές είναι και οι πολίτες. Πρωταγωνιστούμε κι εμείς ως πολίτες, ως πολίτες-καταναλωτές, οι οποίοι βεβαίως λειτουργούμε κάτω απ’ αυτό που έγραφε ο Alvin Toffler, ως “το σοκ του μέλλοντος”. Τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ και συνεχίζουν να αλλάζουν με πολύ έντονους ρυθμούς. Οι αλλαγές όταν είναι απρόβλεπτες και διαρκείς είναι φυσικό να δημιουργούν στο μέσο άνθρωπο (που δεν έχει επαρκείς εμπειρίες και γνώσεις) ανασφάλεια και φόβο για το μέλλον.

Από την άλλη πλευρά όμως, ο πολίτης είναι αυτός που αποφασίζει, ο καταναλωτής είναι αυτός που αποφασίζει, αυτός που έχει τη δύναμη. Για παράδειγμα, δεν μπορούμε να συζητάμε ως πολίτες και ως τηλεθεατές για την ακρίβεια στην Ελλάδα, –αυτό είναι ένα απ’ τα αγαπημένα μου θέματα να το σχολιάζω– να διαμαρτυρόμαστε για το καρτέλ του γάλακτος , όπου το πραγματικό διακύβευμα είναι η επιβάρυνση 0,10-0,15 λεπτών ανά λίτρο. Δηλαδή, αν κάποιος καταναλώνει ένα λίτρο γάλα κάθε μέρα επί 365 ημέρες το χρόνο ή επιβάρυνσή του θα είναι ετησίως 36,5 € Για αυτήν την επιβάρυνση των 36,5 € το χρόνο στο καλάθι της νοικοκυράς συζητάμε επί ώρες, γίνεται μέγα θέμα και σήριαλ στις ειδήσεις με βαρύγδουπες δηλώσεις και αναλύσεις. Την ίδια στιγμή κανείς δεν ελέγχει τους λογαριασμούς του ΟΤΕ, της ΔΕΗ, της κινητής τηλεφωνίας και δεν γίνεται καμία συζήτηση για το πόσο επιβαρύνουν τον οικογενειακό προϋπολογισμό αυτοί οι λογαριασμοί που κάθε μήνα ξεπερνούν κατά πολύ τα 36,5 € για κάθε μέλος της οικογένειας. Για να μην αναφέρω ότι ο μέσος Έλληνας που διαμαρτύρεται για την ακρίβεια, είναι ό ίδιος που αλλάζει κινητό κάθε έξι μήνες, πληρώνοντας 200 ή 300 €, χωρίς να του χρειάζεται, έτσι, για λόγους life style!

Τέλος, στους πρωταγωνιστές συγκαταλέγονται και οι επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις, διεθνώς και περισσότερο στην Ελλάδα, άργησαν να καταλάβουν τη νέα πραγματικότητα της επικοινωνίας και των μέσων ενημέρωσης. Οι ταχύτητες που έφερε το στη ζωή μας το διαδίκτυο και η νέα πραγματικότητα της εικόνας, δεν βρήκαν έτοιμες τις επιχειρήσεις.

Είναι πολλές ακόμη οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα που δεν είναι έτοιμες. Δεν έχουν κατανοήσει τη νέα πραγματικότητα, δεν έχουν τους μηχανισμούς που πρέπει (και δεν αναφέρομαι σε οργανωτικό επίπεδο), και κυρίως δεν έχουν δημιουργήσει την κατάλληλη κουλτούρα στα στελέχη τους και κυρίως στο management, για να αντιμετωπίζουν τη νέα πραγματικότητα.

Όταν ένας επιχειρηματίας ή ένας manager συνομιλεί με ένα δημοσιογράφο και θέλει να περάσει τα μηνύματά σου, πρέπει να λαμβάνει υπόψη του ότι μιλά με έναν πολύ εξασκημένο άνθρωπο. 365 μέρες το χρόνο κάνει αυτή τη δουλειά, ξέρει να θέτει ερωτήματα, ξέρει να παίρνει απαντήσεις, ξέρει να φωτίζει αντιφάσεις, ξέρει να βγάζει την είδηση, την πληροφορία. Για να περάσεις λοιπόν τα δικά σου μηνύματα, πρέπει να γνωρίζεις τις τεχνικές, να είσαι εκπαιδευμένος και καλά προετοιμασμένος. Πόσοι εξ υμών, όσοι είστε επιχειρηματίες ή managers, είστε καλά προετοιμασμένοι για να αντιμετωπίσετε αυτό το παιχνίδι; Πάρα πολύ λίγοι!

Τελειώνοντας θα πω το εξής: Οι συνεργάτες μου κι εγώ πολλές φορές συνεργαζόμαστε ως σύμβουλοι με πελάτες μας, οι οποίοι αντιμετωπίζουν σοβαρές κρίσεις. Επιπλέον, και εγώ ο ίδιος έχω βρεθεί δύο φορές στο επίκεντρο κάποιων επιθέσεων από τα ΜΜΕ. Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι τα συναισθήματα που νιώθει και η κατάσταση στην οποία βρίσκεται κάποιος ο οποίος υφίσταται άδικη επίθεση από τα ΜΜΕ ιδίως τα ηλεκτρονικά –που σημαίνει ότι ό,τι λέγεται το μαθαίνει όλη η Ελλάδα σε δευτερόλεπτα– είναι ασύλληπτα. Δεν περιγράφονται και αφήνουν πάρα πολλά σοβαρά τραύματα, τα οποία κανείς δεν συνειδητοποιεί. Το κυριότερο αίσθημα είναι ότι νιώθεις απόλυτα ανυπεράσπιστος και ότι ποτέ μα ποτέ δεν θα μπορέσεις να υπερασπιστείς τον εαυτό σου ή τουλάχιστον να πεις την άποψή σου. Σας ευχαριστώ.