(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ την 23η Μαΐου 2020. Ο τίτλος είναι των συντακτών.)

Για να αναλύσει κανείς τις προοπτικές του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να ανατρέξει στις συνθήκες που συντέλεσαν στην ανάπτυξη του και στην εδραίωση του στον πολιτικό χάρτη.
Η καταστροφική διαχείριση της πρώτης καθοριστικής διετίας της κρίσης (2010-2012) από την τότε κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ (εκλεγείσα με 43,9%) με επικεφαλής τον Γιώργο Παπανδρέου, με τη συνδρομή της ανεύθυνης αντιπολίτευσης Σαμαρά και του δηλητηριασμού της κοινής γνώμης από τα μέσα ενημέρωσης, είχε κυρίως τα εξής αποτελέσματα: Πρώτα-πρώτα, πυροδότησε μια γενικευμένη οικονομική ύφεση, ανέχεια και μαζική ανεργία. Δεύτερον, ανέδειξε τη συνολική ανεπάρκεια του πολιτικού κατεστημένου. Και τρίτο, αποσάρθρωσε την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας των πολιτών προς την Ευρώπη. Έτσι, δημιουργήθηκαν οι ιδανικές συνθήκες και το πιο πρόσφορο έδαφος για να βγουν από το περιθώριο τα λαϊκιστικά κόμματα και να αναπτυχθούν.
Σύμφωνα με την πολιτική επιστήμη, τα κοινά ενοποιητικά χαρακτηριστικά όλων των λαϊκιστών είναι οι υπεραπλουστεύσεις, το εμπόριο ελπίδας, η ακραία ρητορική, οι ιδεοληψίες, οι ανερμάτιστες θεωρίες και η πόλωση. “Εμείς” και “αυτοί”, οι απλοί ενάρετοι πολίτες απέναντι στα διεφθαρμένα κόμματα, η ηρωική Ελλάδα απέναντι στις φρικτές ξένες δυνάμεις (ΔΝΤ, τρόικα, Ευρώπη, εβραίοι, Σόιμπλε) που επιδιώκουν να αλώσουν τη χώρα μας.
Σε μια αριστερόστροφη κοινωνία, όπως η ελληνική, ένα λαϊκιστικό κόμμα με ριζοσπαστική αριστερή ιδεολογία, ο ΣΥΡΙΖΑ εκτοξεύθηκε από το 4,6% του 2009 στο 36,3% το 2015, ισοπεδώνοντας το “κατεστημένο” επίσης λαϊκιστικό ΠΑΣΟΚ και απορροφώντας τη ΔΗΜΑΡ.
Ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνησε επί τεσσεράμισι χρόνια, έμπλεος αντιφάσεων, χωρίς να εκπληρώσει τις υποσχέσεις του. Το αντίθετο μάλιστα. Αφού τζόγαρε επικίνδυνα το πρώτο εξάμηνο του 2015, μετά ψήφισε και εφάρμοσε τα μνημόνια, νομοθέτησε αρκετές μεταρρυθμίσεις, τις οποίες μετά υπονόμευσε. Έτσι, η έξοδος από τα μνημόνια έγινε με αργό και βασανιστικό τρόπο. Και τον Ιούνιο 2019 έχασε τις εκλογές με απώλεια μόνο 4,8 μονάδων.
Από τότε –ένα χρόνο τώρα– βρίσκεται σε κρίση στρατηγικής. Είναι φυσιολογικό, μετά από μια εκλογική ήττα. Δοκιμάζει τις λαϊκιστικές συνταγές του παρελθόντος, αλλά δεν αποδίδουν. Η πόλωση και ο διχασμός δεν φαίνεται να λειτουργούν. Η δαιμονοποίηση του Κυριάκου Μητσοτάκη πέφτει στο κενό, η κινδυνολογία για απολύσεις, για “νεοφιλελεύθερες” πολιτικές και για ακροδεξιές στροφές, επίσης. Οι υπερβολές και οι ανοησίες των διαφόρων στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ υπονομεύουν την όποια αξιοπιστία μπορεί να του έχει απομείνει. Η διεύρυνση (διάβαζε κανιβαλισμός) του ΚΙΝΑΛ δεν δείχνει να συμβαίνει. Οι απόπειρες εκμετάλλευσης συγκυριών, όπως η τουρκική απόπειρα εισβολής μεταναστών στον Έβρο και οι χειρισμοί της κυβέρνησης στην πανδημία του κορωνοϊού έγιναν μπούμερανγκ.
Οι συνέπειες της πανδημίας του COVID-19 στον κόσμο, στην Ευρώπη και στη χώρα μας διαμορφώνουν νέα δεδομένα. Είναι μια πολύπλοκη νέα πραγματικότητα, ένας αγώνας αντοχής, που θα διαρκέσει πολλούς μήνες. Τα προβλήματα θα είναι πολλά και σύνθετα, τα απρόοπτα περισσότερα και τα λάθη θα είναι πολύ εύκολο να συμβούν. Παρά ταύτα οι προϋποθέσεις μιας νέας άνθησης του λαϊκισμού –όπως αυτές που αναφέραμε παραπάνω– είναι πολύ δύσκολο να ξαναδημιουργηθούν. Ακόμη κι αν συντρέξουν μερικές από αυτές, οι αντίπαλοι είναι πολύ διαφορετικοί και δεν θα κάνουν τα ίδια λάθη. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, μέχρι στιγμής, έχει γρήγορα ανακλαστικά, ελέγχει την πολιτική ατζέντα και διατηρεί την πρωτοβουλία των κινήσεων.
Συνεπώς, ο ΣΥΡΙΖΑ, αντί να αναπολεί τα περασμένα μεγαλεία και τις συνταγές του παρελθόντος, θα πρέπει με τρόπο ορθολογικό να αναζητήσει και να προσδιορίσει την νέα του ταυτότητα, στο σημερινό περιβάλλον. Είναι κόμμα εξουσίας ή συνονθύλευμα απογοητευμένων επαναστατών και οπορτουνιστών πρώην πασόκων; Θα πρέπει να διερευνήσει τα πραγματικά προβλήματα των πολιτών, να αξιολογήσει τις διαθέσιμες –στο πλαίσιο της ιδεολογίας του– θέσεις και να επαναλανσαριστεί ως αξιόπιστος φορέας εναλλακτικών λύσεων. Μπορεί; Θα το κάνει; Ή θα πάει στην προσφιλή στην Ελλάδα λογική του “ώριμου φρούτου” με μπόλικο λαϊκισμό και ότι βγει;