ΓΙΩΡΓΟΣ ΦΛΕΣΣΑΣ

Από χθες ο ΣΥΡΙΖΑ έχει νέο πρόεδρο: τον κ. Στέφανο Κασσελάκη. Γεγονός πρωτόγνωρο για την ελληνική πολιτική σκηνή, λόγω της ταχύτητας και του τρόπου με τον οποίο ο κ. Κασσελάκης επικράτησε των αντιπάλων του.
Η εκλογή αρχηγού σε κάθε κόμμα είναι μια εσωτερική διαδικασία, που αφορά κυρίως τα μέλη του και τους οπαδούς του, εν προκειμένω του ΣΥΡΙΖΑ.
Για τη μεγάλη μερίδα των μελών και των οπαδών του ΣΥΡΙΖΑ, που συμμετείχαν στις εκλογές, η επιλογή Κασσελάκη υπήρξε μια απολύτως συναισθηματική επιλογή –θα μπορούσε να πει κανείς ενστικτώδης– και καθόλου ορθολογική. Δεν φαίνεται να υπήρξε κανένα πολιτικό κριτήριο, καμιά πολιτική ανάλυση στο μυαλό τους στην επιλογή αυτή.

Mια συναισθηματική επιλογή
Ας έλθουμε λίγο στη θέση τους: τρεις μήνες μετά τις εκλογές της 25^ης Ιουνίου, οι οπαδοί του ΣΥΡΙΖΑ προσήλθαν στις εσωκομματικές εκλογές, υπό το βάρος μιας τριπλής απογοήτευσης:
– Τις συντριμμένες προσδοκίες ότι δήθεν η κυβέρνηση πέφτει σίγουρα κι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι προ των πυλών
– Την κατάρρευση των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ στο 17,8%
– την αυτοδυναμία και παντοδυναμία της κυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη για τα επόμενα χρόνια.

Καμιά ελπίδα πουθενά! Κανένα εμπνευσμένο αφήγημα για την επόμενη μέρα του κόμματος. Και οι υποψηφιότητες για την ηγεσία –μέχρι τα μέσα Αυγούστου–  δεν προοιωνίζονταν κάποια θεαματική ανάκαμψη. Μέχρι που εμφανίστηκε ο Στέφανος Κασσελάκης…
Νέος, εμφανίσιμος, cool, μοντέρνος, διαφορετικός, με γκελ στα media, με διεθνές προφίλ, χωρίς να κουβαλάει βαρίδια του παρελθόντος, ούτε ευθύνες για τα λάθη και την ήττα. Να λοιπόν μια υποψηφιότητα, που μπορούσε να ενσαρκώσει την ελπίδα, την οποία δεν εξέφραζαν οι λοιποί υποψήφιοι.
Με την επαγγελματική χρήση των νέων μέσων, με την κατάλληλη υπόγεια υποστήριξη ο κ. Κασσελάκης άρχισε να κερδίζει έδαφος. Πολλοί σκέφτηκαν: αν ξορκίσουμε το κακό παρελθόν· αν απαλλαγούμε απ’ τους παλιούς· αν μπορεί να νικήσει τον Μητσοτάκη· αν μας ξαναφέρει στην εξουσία; Όλα είναι δυνατά! Κι έτσι ο ΣΥΡΙΖΑ απέκτησε το νέο του Πρόεδρο.

Οι τρεις πρωτιές του κ. Κασσελάκη
Ασχέτως της μελλοντικής του πορείας, ο κ. Κασσελάκης έχει καταγράψει τρεις πρωτιές, στο πολιτικό μας σύστημα: η πρώτη είναι ότι είναι ο άνθρωπος, ο οποίος όντας, μέχρι πριν λίγο, άγνωστος, χωρίς κομματικές περγαμηνές, μέσα σε πέντε εβδομάδες πήρε την ηγεσία της αξιωματικής αντιπολίτευσης.  Η δεύτερη είναι ότι κέρδισε, χωρίς να διατυπώσει πολιτικές θέσεις, χωρίς ιδεολογικές αναφορές, χωρίς περιεχόμενο, αλλά μόνο με γενικολογίες σε όρους λαϊφστάïλ, και εμφανίσεις στα media και στα social media. Και η τρίτη, ότι είναι ο πρώτος πολιτικός αρχηγός, που δήλωσε ανοιχτά ότι είναι ομοφυλόφιλος. Γεγονός που συνιστά πρόοδο για τη χώρα μας, από όποια πλευρά και να το δει κανείς.

Μπορεί να αλλάξει ο ΣΥΡΙΖΑ;
Βρισκόμαστε στην αρχή της πορείας. Οι προθέσεις του νέου προέδρου –αργά ή γρήγορα– θα ξεδιπλωθούν. Τους επόμενους μήνες θα δούμε να εκτυλίσσεται μία τριπλή πορεία του ΣΥΡΙΖΑ: εντός Βουλής, εντός του κόμματος και εκτός Βουλής. Την τελευταία –επιτρέψτε μου την πρόγνωση– θα την μονοπωλεί ο κ. Κασσελάκης, με γενικολογίες, με όρους λαϊφστάϊλ, με δήθεν έκφραση του νέου, χωρίς θέσεις, χωρίς ιδιαίτερο περιεχόμενο, με απολιτίκ συμπεριφορά, με άφθονα συνθήματα και λαϊκισμό.

Τώρα, αν ο κ. Κασσελάκης κάνει την έκπληξη, τότε θα προβεί στην ενδελεχή ανάλυση των αιτίων της εκλογικής ήττας και της πτώσης των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και των λόγων της απώλειας επαφής με μεγάλη μερίδα του εκλογικού σώματος. Στη συνέχεια, θα διερευνήσει τα πραγματικά προβλήματα των πολιτών και μετά θα αξιολογήσει τις διαθέσιμες –στο πλαίσιο της ιδεολογίας του ΣΥΡΙΖΑ και της κεντροαριστεράς– θέσεις. Έτσι, θα μπορέσει να προσδιορίσει τη νέα του ταυτότητα, ώστε να επαναλανσαριστεί ως αξιόπιστος φορέας εναλλακτικής πολιτικής. Μόνον σε μια τέτοια περίπτωση, θα μπορέσει ο ΣΥΡΙΖΑ να ελκύσει το ενδιαφέρον των πολιτών και να ξαναμπεί στο παιχνίδι εξουσίας.

Αντί επιλόγου
Ελπίζω τα άλλα κόμματα και ιδίως η Νέα Δημοκρατία να μην προσπαθήσουν να μιμηθούν τον κ. Κασσελάκη. Ακόμη περισσότερο ελπίζω να μην μπουν στη λογική των επιθέσεων εναντίον του, ιδίως οι “βασιλικότεροι του βασιλέως” δημοσιογράφοι και δημοσιολογούντες. Όσο του επιτίθενται, τόσο θα τον ενδυναμώνουν. Σε πρώτη φάση, και για όσο παραμένει απολιτίκ, θα πρέπει να τον αγνοούν.

Το αποτέλεσμα των εκλογών της 25^ης Ιουνίου 2023 επιβεβαίωσε ότι γνωρίζαμε ένα μήνα πριν. Η Νέα Δημοκρατία κατέκτησε μια ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, με τον ίδιο αριθμό εδρών, μετά από τέσσερα χρόνια διακυβέρνησης, εν μέσω δυσκολιών και κρίσεων. Η αξιωματική αντιπολίτευση, ο ΣΥΡΙΖΑ δηλαδή, κατέρρευσε και έπαψε να λογίζεται ως κόμμα εξουσίας, ενώ το τρίτο ΠΑΣΟΚ, παρά την κατάρρευση ΣΥΡΙΖΑ, παρέμεινε στο 11,85%. *

Στο αποτέλεσμα, συνετέλεσε η ορθή στρατηγική της Νέας Δημοκρατίας και του Κυριάκου Μητσοτάκη και οι εντελώς λανθασμένες στρατηγικές επιλογές ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ, ιδίως από το καλοκαίρι και μετά.

Γεγονός είναι ότι μπαίνουμε σε μια νέα εποχή. Τα προβλήματα και οι ευκαιρίες στο διεθνές, ευρωπαϊκό και γειτονικό περιβάλλον είναι σύνθετα και εναλλάσσονται ταχύτατα. Και τα θέματα προς επίλυση στη χώρα μας είναι πολλά και περίπλοκα. Η νέα κυβέρνηση έχει πολλή δουλειά μπροστά της· έχει ακόμη να αναμετρηθεί με τον ίδιο της τον εαυτό (το υπαινίχθηκε σαφώς ο Κυριάκος Μητσοτάκης στο επινίκιο μήνυμα του) και να ανταποκριθεί στις προσδοκίες, που δημιούργησε. Περίοδος χάριτος δεν υπάρχει.

Μια κατακερματισμένη και άρα αδύναμη αντιπολίτευση.

Έχουμε για τα επόμενα τέσσερα χρόνια μια ισχυρή κυβέρνηση, που έχει απέναντί της μια κατακερματισμένη και άρα αδύναμη αντιπολίτευση. Το άθροισμα του Σύριζα και του ΠΑΣΟΚ υπολείπεται αυτό του Σύριζα του 2019. Ο αριθμός των βουλευτών, που έχει ο Σύριζα ή και το ΠΑΣΟΚ θα τους δυσκολέψει, πολύ σε κοινοβουλευτικό επίπεδο. Η πρόταση δυσπιστίας για παράδειγμα χρειάζεται τουλάχιστον 50 βουλευτές, που κανένας εκ των δύο δεν διαθέτει.

ΣΥΡΙΖΑ: ένα κόμμα, που έπαψε να λογίζεται ως κόμμα εξουσίας

Το πρόβλημα του Σύριζα, που οδήγησε σε αυτά τα αποτελέσματα, έχει τις ρίζες του στο 2019, μάλλον και πιο πριν. Η αδυναμία παραγωγής πολιτικής, η καταστροφολογία και η αλαζονική λογική ότι φταίνε όλοι οι άλλοι, εκτός από εμάς, αποδείχτηκαν αδιέξοδες και καταστροφικές. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια δεν υπήρξε ούτε μια δέσμη μέτρων ή προτάσεων από το Σύριζα για το πως θέλουν να κυβερνήσουν και να διαμορφώσουν τη χώρα. Το πρόβλημα τους ήταν, είναι και παραμένει πολιτικό. Τα συνθήματα, οι βρισιές, ο λαϊκισμός και οι ανερμάτιστες θέσεις δεν είναι πολιτική. Οι κακές συνήθειες, που έχουν αποκτήσει τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ είναι δύσκολο να αποβληθούν. Έχουν ξεμάθει –αν έμαθαν ποτέ– να έχουν ρεαλιστικές πολιτικές θέσεις και συγκροτημένη επιχειρηματολογία. Τι πρέπει να κάνουν είναι ξεκάθαρο. Τι θα αποφασίσουν είναι άδηλο…

Το ΠΑΣΟΚ σε σταυροδρόμι

Η “υπεύθυνη προγραμματική αντιπολίτευση”, που διακηρύσσει το ΠΑΣΟΚ ότι θα ασκήσει, χρειάζεται προσεκτικό σχεδιασμό και πολλή δουλειά για να αποκτήσει υπόσταση και περιεχόμενο. Χρειάζονται, επίσης, έμπειρα στελέχη, που δεν υπάρχουν ακόμη.

Οι σοβαροί άνθρωποι του ΠΑΣΟΚ θα πρέπει να δουλέψουν πολύ σκληρά για να αποκτήσει το κόμμα, τη στρατηγική και μια αξιόπιστη καινούρια ταυτότητα, που θα το φέρει σε θέση να γίνει αξιωματική αντιπολίτευση. Αν παραμείνουν στις εύκολες συνταγές, δεν θα πετύχουν τίποτα.

Οι ετερόκλητες συνάξεις των μικρών κομμάτων

Η συζήτηση για τα ακροδεξιά κόμματα –όπως την υποκινεί ο ΣΥΡΙΖΑ– είναι μια απολύτως υποκριτική ψευτοσυζήτηση. Τα ακροδεξιά κόμματα δεν είναι καινούργιο φαινόμενο στην Ελλάδα, τουλάχιστον μετά το 2012, ούτε στην Ευρώπη. Στις ευρωεκλογές του 2019, η ΧΑ πήρε 4,87% και η Ελλ. Λύση 4,18%. Ο Σύριζα –που κατηγορεί τώρα τη ΝΔ– τι έκανε τότε για να τους εμποδίσει; Στις εκλογές του Σεπτέμβριου 2015, η ΧΑ ήταν 3^ο κόμμα με 6,99% και 3,69% οι ΑΝΕΛ, με τους οποίους συγκυβέρνησε ο Σύριζα.

Πρώτα-πρώτα, τα ακροδεξιά κόμματα δεν είναι συγκροτημένα κόμματα. Ως επί το πλείστον πρόκειται ετερόκλητες συνάξεις συνωμοσιολόγων, θρησκολήπτων, αντιεμβολιαστών, ρωσόφιλων, παλαιοημερολογητών, χωρίς συγκροτημένη πολιτική ταυτότητα και με ασήμαντη κοινοβουλευτική επιρροή.

Τα μικρά κόμματα, όχι μόνο τα ακροδεξιά, θα κριθούν από το τι έχουν να συνεισφέρουν στην κοινοβουλευτική διαδικασία και στο δημόσιο διάλογο· αν έχουν κάτι να προσφέρουν. Κρίνοντας από όσα έχουμε δει και ακούσει μέχρι στιγμής, δεν θα λείψουν οι γραφικότητες.

Η κυβέρνηση, παρά την κυριαρχία της, θα βάλλεται από δύο πλευρές: από αριστερά-κεντροαριστερά και από τα δεξιά της. Η εκ δεξιών αντιπολίτευση είναι πιθανό να ευνοήσει τη Νέα Δημοκρατία.

Ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος…

Αν και τα περισσότερα, αν όχι όλα, τα μικρότερα κόμματα ομνύουν στον πατριωτισμό και στην άδολη αγάπη τους για την πατρίδα, εντούτοις σκοτεινή παραμένει η σχέση τους με ξένες δυνάμεις και συμφέροντα. Το θέμα της επιρροής των κέντρων αυτών στην εκλογική και πολιτική διαδικασία και των “αοράτων” χρηματοδοτήσεων προς ορισμένα κόμματα και μέσα ενημέρωσης, θα πρέπει να διερευνηθεί εξονυχιστικά.

*Η αύξηση της αποχής έπληξε τη Νέα Δημοκρατία και κατ’ αναλογίαν τον Σύριζα και το ΠΑΣΟΚ.

Μια άλλη ερμηνεία της ήττας του

(Δημοσιεύτηκε στην Athens Voice την 25η Μαΐου 2023).

Δεκάδες αναλύσεις γίνονται –και θα γίνονται– οι οποίες προσπαθούν να ερμηνεύσουν τα συνταρακτικά αποτελέσματα των εκλογών της 21ης Μαΐου 2023. Πέρα από τα αυτονόητα συμπεράσματα, δυσεξήγητη παραμένει, ωστόσο, η ερμηνεία της τόσο μεγάλης πτώσης του ΣΥΡΙΖΑ. Πτώση, την οποία πέρα από τις δημοσκοπήσεις, ούτε και τα ίδια τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ αντιλήφθηκαν να έρχεται. Για τις εταιρείες δημοσκοπήσεων, αν δεχθεί κανείς τις δικαιολογίες, που έδωσαν περί bullying κλπ για τις δημοσιευόμενες δημοσκοπήσεις, τίθεται το ερώτημα ποια εικόνα έδιναν στους πελάτες τους, και ειδικά στο ΣΥΡΙΖΑ.

Ο ΣΥΡΙΖΑ απώλεσε 600.000 ψήφους σε σύγκριση με το 2019, δηλαδή 11,46%. Πρόκειται αντικειμενικά για έναν τεράστιο αριθμό ψήφων. Είναι σαν να έλειψε δύο φορές ολόκληρη η πόλη της Θεσσαλονίκης. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι: πώς γίνεται τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ να μην το έχουν καταλάβει; Πώς γίνεται να σε εγκαταλείπουν, πάνω από μισό εκατομμύριο ψηφοφόροι (10 πόλεις στο μέγεθος του Αγρινίου) κι εσύ να μην έχεις πάρει χαμπάρι!

Έχοντας συνεργαστεί, τα τελευταία τριάντα χρόνια, με κυβερνήσεις, κόμματα, οργανισμούς και επιχειρήσεις στην ΝΑ Ευρώπη, θα επιχειρήσω τη δική μου εξήγηση, από μια διαφορετική οπτική, την εξής:  η ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ και σχεδόν όλα τα καθοδηγητικά του στελέχη λειτούργησαν υπό την επιρροή της “ομαδικής σκέψης” ή “αγελαίας σκέψης” (groupthink).

Το ψυχολογικό φαινόμενο της “ομαδικής σκέψης” συμβαίνει, όταν τα μέλη μιας ομάδας αποφάσεων παρουσιάζουν τόσο έντονη επιθυμία συναίνεσης, ώστε εγκαταλείπουν την κοινή λογική, που υπαγορεύει τη ρεαλιστική εκτίμηση εναλλακτικών τρόπων δράσης και οδηγούνται σε αποφάσεις κακής ποιότητας.

Η ομάδα έχει την ψευδαίσθηση ότι είναι άτρωτη. Τα μέλη της έχουν μια υπερβολικά αισιόδοξη άποψη για τις ικανότητές τους και την αποτελεσματικότητα τους, αγνοούν τους προφανείς κινδύνους, παίρνουν ακραία ρίσκα και είναι υπέρμετρα αισιόδοξα για την επιτυχημένη πορεία των αποφάσεών τους.

Τα μέλη της ομάδας θεωρούν εγγενώς ηθικές τις πράξεις τους και πιστεύουν ότι οι αποφάσεις της ομάδας είναι ηθικά ανώτερες από τις εναλλακτικές.

Η ομάδα τείνει να βλέπει όσους βρίσκονται εκτός της, ως κατώτερες, αδαείς ή ακόμα και εχθρικές δυνάμεις. Όσοι εκφράζουν αντίθετες απόψεις ή αμφισβητούν τις επιλογές της ομάδας μπορεί να αντιμετωπίσουν πίεση, χλευασμό ή ακόμα και απομόνωση από την υπόλοιπη ομάδα. Τα μέλη της ομάδας αυτολογοκρίνονται και περιορίζουν τις απόψεις ή τις αμφιβολίες τους, φοβούμενα την απόρριψη ή την απομόνωση.

Όλοι μας μπορούμε εύκολα, δίπλα σε καθένα από τα παραπάνω συμπτώματα της “ομαδικής σκέψης”, να αντιστοιχίσουμε μία-μία σχεδόν όλες τις στρατηγικές επιλογές, τις πολιτικές αποφάσεις, τα περιστατικά, τις εμμονές και τις συμπεριφορές του ΣΥΡΙΖΑ των τελευταίων χρόνων. Το δήθεν ηθικό πλεονέκτημα, η δαιμονοποίηση των αντιπάλων και ιδίως του Κυριάκου Μητσοτάκη, η επιμονή στην προβολή μιας καταστροφικής εικόνας για τη χώρα που δεν συμβάδιζε με την πραγματικότητα, η διαρκής ελεεινολογία και καταστροφολογία, οι πολακισμοί και οι ακραίες συμπεριφορές, οι ουτοπικές και ανερμάτιστες θέσεις, η αλαζονεία και οι μονομανίες και πολλά άλλα ήταν απότοκα της καταστρεπτικής “ομαδικής σκέψης”.

Σε πολλές συζητήσεις, που είχαμε οι συνάδελφοί μου, οι φίλοι μου κι εγώ σηκώναμε τα χέρια ψηλά, στην προσπάθεια μας να ερμηνεύσουμε, γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε αυτές τις επιλογές, ενάντια σε κάθε λογική. Δεν είχαμε υπολογίσει το παραπάνω φαινόμενο: την αγελαία σκέψη! Η οποία μάλιστα δεν περιοριζόταν μόνο σε επίπεδο αποφάσεων, αλλά διαχύθηκε σε όλους τους υποστηρικτές του ΣΥΡΙΖΑ.

Μέχρι τις εκλογές της 25^ης Ιουνίου θα διεξαχθεί ένας άγριος “εμφύλιος” πόλεμος μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ για την “ηγεμονία” της αριστεράς. Πόλεμος που, κατά τη γνώμη μου, θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια.

Ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε “κατάσταση πολιορκίας”, τόσο από το κακό αποτέλεσμα, όσο και από την πίεση που δημιουργεί η νέα προεκλογική περίοδος και τα διακυβεύματα της. Δημιουργούνται έτσι εξαιρετικά γόνιμες συνθήκες για την επικράτηση φαινομένων “ομαδικής σκέψης”με ακόμη πιο καταστροφικές επιπτώσεις. Παρόμοιο κίνδυνο διατρέχει και το ΠΑΣΟΚ, αν υπερεκτιμήσει τις δυνατότητες του.

Το αν τέτοια φαινόμενα θα συμβούν και σε ποια έκταση θα το δούμε τις επόμενες εβδομάδες.

* To 2020 είχαμε εκτιμήσει ότι οι στρατηγικές επιλογές που ακολουθούσε ο ΣΥΡΙΖΑ δεν απέδιδαν. Διαβάστε εδώ: https://wordpress.com/post/gflessas.com/1347 Αντί να προσαρμοστεί, τις συνέχισε και ιδού το αποτέλεσμα.